Χρόνια διάρροια είναι η παρουσία διαρροϊκών κενώσεων για διάστημα μεγαλύτερο του ενός μηνός. Ο ορισμός, τα αίτια και η θεραπευτική αντιμετώπιση αναλύονται κατωτέρω.
Μηχανισμοί Χρόνιας Διάρροιας
Χρόνια διάρροια μπορεί να προκύψει από διαφορετικούς μηχανισμούς, όπως διαταραχές κινητικότητας που προκαλούν ταχεία εντερική διάβαση, κακή απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών, οσμωτική διάρροια και εκκριτική διάρροια.
Ως διάρροια θεωρείται η ύπαρξη περισσότερων από τρεις κενώσεων το 24ωρο μαλακής ή υγρής σύστασης με ημερήσιου βάρους κοπράνων άνω των 300 g. Θεωρείται χρόνια διάρροια όταν υφίσταται για περισσότερο από ένα μήνα.
Υπάρχει ψευδής διάρροια? Πως γίνεται η διάγνωση?
Οι γιατροί θα πρέπει να διαχωρίζουν την γνήσια από την ψευδή διάρροια. Είναι απαραίτητο να προσδιοριστεί ο ημερήσιος αριθμός των κενώσεων, εάν εμφανίζονται στη διάρκεια της νύχτας και ποιά είναι η σύσταση των κοπράνων.
Η πλέον «προκλητική» μορφή ψευδοδιάρροιας είναι αυτή που παρουσιάζεται συνήθως σε ηλικιωμένα ή κατακεκλιμένα άτομα. Σε αυτά τα άτομα η παρουσία σκληρών κοπράνων στο τελικό τμήμα του εντέρου (ορθό) λόγω χρόνιας δυσκοιλιότητος που υποβοηθείται από την κατάκλιση, προκαλεί την έκκριση βλέννης και υγρών τα οποία διέρχονται από τα πλάγια της κοπρανώδους μάζας δίνοντας την εντύπωση ότι το ηλικιωμένο αυτό άτομο πάσχει από διάρροια. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι πάσχει από δυσκοιλιότητα και ψυεδοδιάρροια. Το φάρμακο είναι η αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητος. Απρόσεκτοι γιατροί οι οποίοι δεν διενεργούν δακτυλική εξέταση του ορθού προκειμένου να διαπιστώσουν την κοπρόσταση, χορηγούν αντιδιαρροϊκά φάρμακα με αποτέλεσμα επίταση της δυσκοιλιότητος.
Η πρωκτική ακράτεια μπορεί επίσης να εκδηλωθεί ως ψευδοδιάρροια. Είναι πιο συχνή σε ηλικιωμένους που διαμένουν σε οίκους φροντίδας και σε γυναίκες κατά την περίοδο μετά τον τοκετό. Αυτή η κατάσταση είναι δύσκολο να διαχειριστεί και απαιτεί παραπομπή σε γαστρεντερολόγο.
Χρόνια διάρροια: Θα μπορούσε ο καρκίνος να είναι το αίτιο?
Αφού αποκλείσουν την ψευδοδιάρροια, οι κλινικοί γιατροί θα πρέπει να ελέγξουν για ύπαρξη ανησυχητικών κλινικών σημείων. Καταστάσεις που θα οδηγήσουν σε διενέργεια κολονοσκόπησης, ειδικά για τον αποκλεισμό καρκίνου του παχέος εντέρου είναι οι εξής:
Ηλικία > 50 ετών
Προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου
Πρόσφατες αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου.
Αιμορραγία από το ορθό
Νυχτερινές κενώσεις
Ανεξήγητη απώλεια βάρους
Σιδηροπενική αναιμία
Στα αρχικά στάδια του εργαστηριακού ελέγχου του ασθενούς ο γιατρός θα αποκλείσει πρώτα τα πλέον συχνά αίτια χρόνιας διάρροιας.
Τα φάρμακα βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των πιθανών αιτίων, με περισσότερες από 500 φάρμακα (π.χ. αναστολείς ΜΕΑ, PPIs, αντιδιαβητικά, κολχικίνη, μαγνήσιο, καθαρτικά) να έχουν ως παρενέργεια τη διάρροια.
Ορισμένες διατροφικά συστατικά μπορούν επίσης να επιδεινώσουν τη διάρροια, όπως η κατανάλωση γάλακτος σε περιπτώσεις δυσανεξίας στη λακτόζη ή η υπερβολική πρόσληψη ζάχαρης, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε οσμωτική διάρροια.
Το σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου (IBS) είναι συχνό αίτιο διάρροιας?
Μόλις αποκλειστούν αυτές οι αιτίες, θα πρέπει να διερευνηθούν διάφορες άλλες καταστάσεις. Το πρώτο αφορά στην κινητικότητα του εντέρου που αποτελεί και το πλέονσύνηθες πρόβλημα που σχετίζεται με τη διάρροια. Ο τύπος αυτός συνδέεται με ταχεία εντερική διάβαση και χαρακτηρίζεται από έντονη κινητικότητα του εντέρου που εμφανίζεται λίγο μετά το γεύμα. Τείνει να βελτιώνεται σε περιόδους νηστείας. Αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με αντιδιαρροϊκά.
Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου (IBS) είναι η κύρια αιτία της διάρροιας της σχετιζόμενης με ταχεία εντερική διάβαση. Ορίζεται ως επαναλαμβανόμενος κοιλιακό άλγος (τουλάχιστον 1 ημέρα/εβδομάδα) σε διάστημα 3 μηνών, που που σχετίζεται με δύο από τα ακόλουθα συμπτώματα: πόνος που μειώνεται ή επιδεινώνεται κατά την κένωση, αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων, αλλάγη στη σύσταση των κοπράνων.
Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά, μερικές φορές μετά τη λήψη αντιβιοτικών και μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένη διάγνωση. Τα φάρμακα αντιμετωπίζουν επιτυχώς τα συμπτώματα. Συνιστώνται αντισπασμωδικά, όπως η τριμεβουτίνη, η φλορογλυκινόλη ή το βρωμιούχο πιναβερίου. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί το αντιδιαρροϊκό φάρμακο λοπεραμίδη (Imodium). Τα προβιοτικά μπορεί να είναι ωφέλιμα, καθώς συχνά στην παθογένεια συμμετέχει διαταραχή της εντερικής χλωρίδας. Οι διατροφικές μεταβολές μπορούν επίσης να έχουν θετικό αντίκτυπο. Συνιστάται η ενθάρρυνση διατροφής πλούσιας σε φρούτα και λαχανικά για την ενίσχυση της πρόσληψης φυτικών ινών. Δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε FODMAP (ζυμώσιμους ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες), που αποσκοπεί στην παραγωγή λιπαρών οξεών βραχεία αλύσου μπορεί επίσης να δοκιμαστεί.
Το μεταλοιμώδες σύνδρομο ευερεθίστου εντέρου το οποίο εμφανίζεται μετά την αποδρομή οξείας γαστρεντερίτιδος είναι συχνή αιτία διάρροιας. Τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν ξαφνικά, μερικές φορές μετά τη λήψη αντιβιοτικών και μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένη διάγνωση.
Ο τύπος αυτός του IBS συχνά υποχωρεί μόνος του μέσα σε 6 μήνες.
Υπαρξη συνδρόμου βακτηριδιακής υπερανάπτυξης λεπτού εντέρου (SIBO)
Μια άλλη αιτία διάρροιας ταχείας εντερικής διέλευσης είναι η υπερανάπτυξη βακτηριδίων του λεπτού εντέρου. Είναι δύσκολο να γίνει διάκριση μεταξύ IBS και του συνδρόμου αυτού. Συχνά, οι πάσχοντες ασθενείς είναι διαβητικοί, υπέρβαροι ή έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση του εντέρου. Ο μόνος τρόπος για τη διάγνωση του SIBO είναι η διεξαγωγή τεστ αναπνοής για τη μέτρηση της παραγωγής υδρογόνου και μεθανίου από τη μικροχλωρίδα μετά λήψη συγκεκριμένης ποσότητος σακχάρου. Σε περιπτώσεις βάσιμης υπόνοιας για ύπαρξη SIBO και σοβαρών συμπτωμάτων μπορεί να επιχειρηθεί η χορήγηση αντιβιοτικών για 7 έως 10 ημέρες.
Δυσαπορρόφηση - Διάρροια
Μια άλλη κύρια αιτία χρόνιας διάρροιας είναι η δυσαπορρόφηση θρεπτικών ουσιών, που χαρακτηρίζεται από ογκώδη λιπαρά κόπρανα που επιπλέουν στη λεκάνη της τουαλέττας. Παρά την κανονική λήψη τροφής, ο τύπος αυτός της διάρροιας συνοδεύεται από απώλεια βάρους και διατροφικές ελλείψεις.
Η διάγνωσή περιλαμβάνει τη μέτρηση του λίπους στα κόπρανα και τον έλεγχο της ελαστάσης των κοπράνων, ενός ενζύμου που παράγεται από το πάγκρεας και το οποίο εμπλέκεται στις διεργασίες της πέψης.
Οι πιο σημαντικές αιτίες της διάρροιας με δυσαπορρόφηση είναι η παγκρεατική ανεπάρκεια, η κοιλιοκάκη και η νόσος του Crohn. Γενικά, οποιαδήποτε βλάβη στο λεπτό έντερο μπορεί να οδηγήσει σε διάρροια που σχετίζεται με δυσαπορρόφηση.
Η κοιλιοκάκη ή δυσανεξία στη γλουτένη, είναι μια αυτοάνοση κατάσταση που προκαλείται από αντίδραση στις πρωτεΐνες του αλευριού από σιτάρι που ονομάζονται γλουτένη. Πολλά αντισώματα μπορούν να παραχθούν εξ αιτίας της παρουσίας πρωτεϊνών γλουτένης. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με θετικά αντισώματα τρανσγλουταμινάσης (ATG) και με βιοψία δωδεκαδακτύλου μέσω γαστροσκόπησης.
Η μόνη θεραπεία για την κοιλιοκάκη είναι η δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη. Η κοιλιοκάκη διαγιγνώσκεται ολοένα και περισσότερο στους ενήλικες. Η κοιλιοκάκη θα πρέπει να διακρίνεται από την ευαισθησία στη γλουτένη, η οποία μπορεί να προκαλέσει πεπτικά προβλήματα, οδηγώντας πιθανώς σε ταχεία εντερική διάρροια.
Η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτις είναι σημαντικότατα νοσήματα της γαστρεντερικής οδού η ύπαρξη των οποίων θα πρέπει να αποκλειστεί με τις κατάλληλες εξετάσεις.
Η οσμωτική διάρροια συνδέεται με την παρουσία στον πεπτικό σωλήνα ουσιών με υψηλό ωσμωτικό δυναμικό. Ο τύπος αυτός της διάρροιας είναι βραχύβιος, και σταματά μόλις οι παράγοντες που τον προκαλούν δεν υπάρχουν πλέον στο έντερο. Οι κύριοι ένοχοι είναι η λακτόζη (σε περιπτώσεις δυσανεξίας στη λακτόζη) και τα καθαρτικά.
Μικροσκοπική κολίτιδα που προκαλείται από φάρμακα
Η εκκριτική διάρροια χαρακτηρίζεται από υπερβολικές εκκρίσεις από το πεπτικό σύστημα, γεγονός που οδηγεί σε σημαντική απώλεια καλίου. Αυτό το είδος διάρροιας δεν σχετίζεται με την πρόσληψη τροφής και δεν βελτιώνεται με την διακοπή της τροφής.
Οι κύριες αιτίες της εκκριτικής διάρροιας περιλαμβάνουν τη μικροσκοπική κολίτιδα, τις παρασιτικές λοιμώξεις και τους ενδοκρινικούς όγκους. Περίπου 10%-15% των ασθενών με χρόνια διάρροια και φυσιολογική κολονοσκόπηση έχουν μικροσκοπική κολίτιδα. Η μικροσκοπική κολίτιδα συνδέεται κυρίως με τη χρήση φαρμάκων όπως οι αναστολείς αντλίας πρωτονίων (PPIs) και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν διάρροια που σχετίζεται με δυσαπορρόφηση καταστρέφοντας το εντερικό τοίχωμα. Εκτός από τη διακοπή της ενεχόμενης φαρμακευτικής αγωγής, η θεραπεία για τη μικροσκοπική κολίτιδα περιλαμβάνει χαμηλή δόση βουδεσονίδης.
Τέλος, η εξιδρωματική εντεροπάθεια αποτελεί ξεχωριστή αιτία χρόνιας διάρροιας. Χαρακτηρίζεται από απωλεια λευκωματίνης (νόσος Waldmann) και εκδηλώνεται με οίδημα, υποσιτισμό και σημαντική υπολευκωματιναιμία.